Làng nghề mỹ nghệ than đá ở đâu là câu hỏi không quá khó để trả lời. Tại Việt Nam, Quảng Ninh là vùng đất nổi tiếng về sản lượng than, khai thác than và xuất khẩu than. Cùng tìm hiểu một số thông tin liên quan về làng nghề mỹ nghệ than đá Quảng Ninh nhé!
Nghề mỹ nghệ than đá Quảng Ninh – Hơn 70 năm qua nhiều thế hệ
Chế tác đồ mỹ nghệ than đá là một nghề thủ công độc đáo ở vùng đất Quảng Ninh. Nghề này đã gắn liền với lịch sự hình thành của vùng đất, nhiều giai cấp công nhân mỏ. Tính đến nay, nghề điều khắc than đá đã tồn tại và phát triển đến hơn 70 năm. Những sản phẩm mỹ nghệ được làm từ than đá là món quà đặc biệt mà tạo hoá và con người tài hoa ở Quảng Ninh gửi đến khách du lịch.
Các sản phẩm mỹ nghệ than đá Quảng Ninh rất đa dạng về kích thước và kiểu dáng. Do đó có thể đáp ứng nhu cầu sử dụng và thị hiếu của người dùng, khách du lịch. Những sản phẩm được nhắc đến nhiều nhất ở các làng nghề mỹ nghệ than đá ở đâu là cánh buồm, Vịnh Hạ Long, Hòn Trống mái, Tượng Phật, 12 con giáp,…
Để tạo nên các tác phẩm mỹ nghệ than đá là một quy trình dài, từ khâu tuyển chọn nhiên liệu cho đến gia công chế tác, xuất xưởng đưa ra thị trường.
Giá than đá làm đồ mỹ nghệ sẽ đắt hơn so với giá than đá Việt Nam thương mại trên thị trường.
Giai đoạn đầu tiên sẽ là giai đoạn lựa chọn các phôi than hoá thạch. Những phôi than này phải có tuổi đời lâu năm, cứng chắc, không xuất hiện vân, không pha tạp chất, xít,…Phôi than chất lượng chủ yếu tập trung ở mỏ Cao Sơn.
Giai đoạn thứ hai, thợ thủ công sẽ tiến hành cưa và cắt định hình ban đầu sản phẩm mỹ nghệ. Sau đó sẽ được làm sạch để làm lộ nguyên thổ than. Khi đã có được thổ than nguyên chất này rồi, nghệ nhân sẽ tiến hành gia công cắt gọt, đục, dũa,…theo ý tưởng nghệ thuật ban đầu.
Giai đoạn thứ ba, sản phẩm sau khi được tạo hình thành công sẽ được mài giũa, làm bóng bằng giấy ráp. Một lần nữa, nghệ nhân lại tiếp tục điêu khắc chữ, hoạ tiết và giũa bóng mượt lại lần cuối cùng trước khi xuất xưởng đưa ra thị trường.
Thời gian hoàn thiện một tác phẩm mỹ nghệ than đá có thể vài ngày, vài tháng, thậm chí cả năm hoặc vài năm tuỳ thuộc vào từng ý tưởng. Theo nhiều thợ thủ công tại làng nghề mỹ nghệ than đá chia sẻ, công đoạn khó nhất trong quy trình điều khắc là tạo hình trên bề mặt than. Mọi hình dáng tạo hình đều đảm bảo sự mềm mại và chính xác. Dụng cụ để tạo hình là những loại máy, dao,…chuyên dụng riêng. Làm nghề này, đòi hỏi người thợ phải có tính kiên trì, tỉ mỉ và con mắt thẩm mỹ tinh tường.
Nguy cơ làng nghề mỹ nghệ than đá mai một
Làng nghề mỹ nghệ than đá ở Quảng Ninh đã phát triển như thế, tuy nhiên dưới làn sóng cuộc sống xã hội hiện đại, nguy cơ mai một là điều dễ nhận thấy. Thực tế đã thấy được điều đó khi mà các làng nghề mỹ nghệ tại đây bắt đầu thu hẹp quy mô sản xuất. Nhiều người lựa chọn theo đuổi ngành nghề khác, không bám trụ với nghề. Nhiều thế hệ trẻ cũng không lựa chọn con đường của cha ông đã tồn tại nhiều đời do nhiều lý khác nhau. Cũng chính vì thế, mà làng nghề mỹ nghệ than đá ở đâu cũng không được nhiều người tìm hiểu.
Nhiều gia đình tại Quảng Ninh chia sẻ, họ sẽ cố gắng duy trì nghề điêu khắc sản phẩm mỹ nghệ than đá Quảng Ninh khoảng vài năm. Nếu không có người tiếp tục nối nghiệp cũng sẽ dừng lại, tất cả sẽ còn lại tàn dư. Họ sẵn sàng truyền nghề lại cho những con người tâm huyết vì nếu mất đi sẽ rất buồn. Nghề này không chỉ là nghề của cha ông để lại, mà còn là nghề chỉ có ở Quảng Ninh – vùng đất mỏ bao đời.
Nếu như những năm 70, Quảng Ninh có rất nhiều xưởng mỹ nghệ với các lớp đào tạo lành nghề ra đời thì nay chỉ còn khoảng 7 hộ gia đình theo nghề điêu khắc than đá. Nhiều xưởng giải thể, rơi rụng dần theo thời gian. Mặc dù nhiều người kêu gọi các bạn trẻ học nghề, không mất học phí và hỗ trợ thêm chỗ ăn, ở, tài chính nhưng vẫn không thể tìm được người.
Đứng trước nguy cơ mai một đó, người dân các làng nghề cũng như lãnh đạo địa phương đã nỗ lực tìm hướng đi mới thông qua nhiều giải pháp tích cực cho các sản phẩm mỹ nghệ làm từ than đá. Thông qua mạng xã hội thúc đẩy nguồn khách hàng, quảng bá sản phẩm cho đến các hội chợ, tham gia chương trình gọi vốn đầu tư, liên kết doanh nghiệp xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài,…
Những điểm khác biệt của đồ thủ công mỹ nghệ than đá Quảng Ninh
Đồ thủ công mỹ nghệ thường có nguồn gốc xuất xứ từ nhiều tỉnh thành khác nhau, nên mỗi loại đều có những đặc trưng rất riêng. Ví dụ như đồ thủ công mỹ nghệ làm từ đá ở Non Nước (Đà Nẵng), đồ thủ công mỹ nghệ làm từ mây tre Phú Vinh (Hà Nội),…Thường thì mỗi vùng đất sẽ có những món đồ thủ công đặc trưng. Và với Quảng Ninh cũng thế, đồ mỹ nghệ than đá là những món đồ không thể không nhắc đến. Những món đồ mỹ nghệ than đá Quảng Ninh đều mang trong mình sự khác biệt.
Quá trình tuyển chọn nhiên liệu mà ở đây là than đá là những phôi than đã hoá thạch. Những phôi than này cần đảm bảo yêu cầu về mặt chất lượng ở màu sắc, kích thước, kiểu dáng, kết cấu. Phôi than làm đồ mỹ nghệ phải có màu đen đặc, không có vân, mạch đứt gãy xuyên, rắn chắc và không được pha tạp chất. Hiện nay phôi than làm mỹ nghệ than đá Quảng Ninh được lấy từ mỏ Cao Sơn và một số mỏ khác.
Quy trình làm đồ thủ công mỹ nghệ than đá khá phức tạp, tốn kém nhiều công sức và thời gian. Các nghệ nhân sẽ phải thực hiện các công đoạn từ thửa phôi, cưa cắt đục, mài giũa tạo hình theo ý tửng, đánh giấy ráp tạo độ bóng mịn, khắc chữ trau chuốt trước khi xuất xưởng. Nghe có vẻ đơn giản nhưng thực chất làm được điều này thực sự không phải chuyện đơn giản, nó đòi hỏi người thợ phải có trình độ chuyên môn sâu, thời gian không phải ngày 1, 2.
Sản phẩm đồ mỹ nghệ than đá Quảng Ninh rất đa dạng và phong phú, từ kích thước kiểu dáng, mẫu mã và không theo một khuôn mẫu nhất định. Một số sản phẩm có thể kể đến là tượng Phật, tượng thần tài, Vịnh Hạ Long, Hòn Trống mái,…
Hi vọng với những chia sẻ trên đây đã giúp bạn giải đáp được làng nghề mỹ nghệ than đá ở đâu. Từ đó giải đáp thắc mắc mình đang gặp phải.
